Elke winter in Alaska is grendeltyd

First published in Rapport, June 2020

Dit kos hare op jou tande om in Alaska te woon

Alaska is ‘n deelstaat van die Verenigde State van Amerika en lê reg noord.

Elke winter in Alaska, is inderdaad grendeltyd

Alaska is die grootste deelstaat met ‘n oppervlakte van 1 530 693 vierkante kilometer, maar is een van die ylste bevolkte wêrelddele (1.2 inwoners per halfkilometer) op ons planeet. Boonop woon omtrent die helfte van alle Alaskiërs in die grootste stad, Anchorage, en sy buitewyke.

In Juneau, die hoofstad van Alaska, is die gemiddelde dagtemperatuur in die winter ten minste bo vriespunt

In Ketchikan word die koerant in die winter gereeld afgelewer; in Haines is dit nie altyd die geval nie

Anchorage mag die grootste stad wees, maar dit is nie die hoofstad van Alaska nie; dié eer kom Juneau toe. Juneau en Ketchikan, ‘n veerbootrit van 18 uur vanaf Juneau, val binne die enigste streek waar die hoogste gemiddelde dagtemperatuur bó vriespunt in die winter is. Ketchikan is die eerste ‘groot’ stad (dit voel en lyk soos ‘n dorp) wat jy in Alaska teëkom as jy vanaf Seattle in die deelstaat Washington noord reis.

In die warmste somer in menseheugenis in 2019 het dele van Alaska nog steeds so gelyk

Elke winter in Alaska is grendeltyd, maar die Alaskiërs wil nerens anders woon nie

In een van die nasionale parke in Alaska kan ‘n mens op ‘n inligtingbord sien hoe van die voorkoms van die diere wat hier voorkom, in die winter en somer verskil

Winters in Alaska is lank en bitterlik koud; die somers is kort en koel (hoewel dit soms warm kan raak; in 2019 het Alaska die warmste somer in menseheugenis beleef). Behalwe vir die klimaat wat die lewenstyl in Alaska bemoeilik, kan baie van die dorpe slegs per boot of vliegtuig bereik word.

Om in Alaska te woon, beteken om op verskeie maniere ingeperk te wees. Alaska het sy eie jaarlikse grendeltyd in die wintermaande.

In Valdez, ses uur se noord vlieg vanaf Juneau, raak dit in die winter eers teen laatoggend lig en teen vroegmiddag is dit reeds skemer. Dus geskied baie van die inwoners se daaglikse roetine in die donker.

Baie Alaskiërs verlaat egter hul dorpe in die winter en keer eers terug as die weer meer gematig is. In ‘If You Lived Here, I’d Know Your Name – News from Small-Town Alaska’ skryf Heather Lende, ‘n inwoner en streeksjoernalis van Haines, dat sowat 2400 inwoners in en om Haines in die Chilkat-vallei woon. Sy reken egter dat sowat een derde êrens anders oorwinter.

In die somer sien ‘n mens talle passasierskepe in die hawens van Alaska; in die winter is daar net veerbote

Selfs in die somer wanneer passasierskepe in stringe Alaska besoek, is die sneeu dik op die berge

Baie plekke in Alaska kan net per boot of per vliegtuig bereik word

Staatgesubsideerde veerbote vaar na die dorpe wat net per water of lug bereikbaar is; in die somer loop daar meer veerbote as in die winter

Dit neem tussen twee en ‘n half – met ‘n nuwe veerboot – en vier en ‘n half uur – met ‘n oue – van Haines na Juneau.

Haines het nie ‘n hospitaal, inkopiesentrum, fliek, McDonalds of verkeersligte nie. Ook nie ‘n dokter wat regdeur die jaar beskikbaar is nie. In die hoërskool is minder as 100 leerlinge. Sommmige wintersdae kom die nasionale koerante nooit in hulle dorp uit nie.

Alle produkte moet met bote of vliegtuie ingebring word

As ‘n mens na hierdie polisievoertuig kyk, lyk dit of die polisie nie in die somer of winter baie werk het nie

Baie plekke in Alaska is net per boot of per vliegtuig bereikbaar; die veerbote laai jou motor ook op as jy jou eie vervoer wil gebruik

Die lewe in Alaska is nie elke dag maklik nie; elke winter is ‘n inperking en bere word gereeld gesien, selfs in jou eie agterplaas

Hoewel sommige Alaskiërs verkies om die winters erens anders in Amerika deur te bring, keer hulle met ‘n lied in hul hart terug na Alaska as die ergste koue verby is

Om êrens anders te kom, moet jy “honderde wildernismyle ry”, skryf Heather Lende, maar desnieteenstaande wil baie min Haines-inwoners dit enigsins anders hê. Dis juis waarom dorpe in Alaska vir lang tydperke sover moontlik selfstandig moet wees.

Selfs om te vlieg, is nie altyd ‘n opsie nie. Nie vir Alaskiërs of hul besoekers nie.

Lende se skoonsuster was een Kersfees vir twee dae in Seattle gestrand omdat Alaska Airlines nie kon vlieg nie; hulle moes wag tot die sneeu op die Juneau-lughawe geskraap kon word om landing moontlik te maak. In Juneau aangekom was daar geen vlugte nie; sy moes op die veerboot klim om tot by haar eindbestemming te kom. Met haar aankoms in Haines het sy verklaar: “Julle moet trek. Híér kan julle nie langer woon nie.”

Sy het dalk ‘n punt beetgehad!

‘n Gedenktuintjie langs die see by Seward herinner besoekers dat die dood ‘n groot deel van die lewe in Alaska uitmaak

Heather Lende verklaar in haar boek dat “die dood ‘n groot deel van die lewe in Haines is”. Ja, mense sterf aan hartaanvalle en kanker soos op enige ander plek. Alaska is egter gevaarlik om in te woon.

Iemand wat Lende ken het by ‘n krans afgeval toe hy bokke gaan jag het; iemand anders het in die see verdwyn toe hy seekomkommers gaan uitduik het. Daar is gereeld visserbootjies wat in die ysige water omslaan of privaatvliegtuigies wat in berge vasvlieg of eenvoudig verdwyn.

In die somer doen die Alaskiërs soveel werke as wat hulle kan; in die winter spandeer hulle tyd saam met hul gesinne

Baie van die besighede in dorpe soos Skagway is uitsluitlik op toeriste gemik en dus toe in die wintermaande

‘n Plaaslike kunswinkel in Skagway waar amper al die winkels in die winter heeltemal toemaak

In baie van die dorpe in Alaska maak die restaurante, koffiewinkels en kroeë net gedurende die somer vir toeriste oop

Skagway, wat soos Juneau net per boot of vliegtuig bereik kan word, het vyf kerke, een biblioteek en een bank.

In die somer is die hotelkamers in Skagway volbespreek en wemel die restaurante, koffiewinkels en kroeë van derduisende toeriste. In die winter is dit ‘n perd van ‘n ander kleur.

In Skagway is daar minder as 1000 mense in die dorpie; in die somer wemel dit van toeriste

Volgens Skagway se toerismebrosjure is hier net oor 1000 permanente inwoners wat regdeur die winter in hul tuisdorp aanbly.

Baie plekke in Alaska is net per boot of per vliegtuig bereikbaar; die veerbote laai jou motor ook op as jy jou eie vervoer wil gebruik

Tydens ‘n besoek in die Amerikaanse somer van 2019 het ‘n kelnerin sowel as ‘n kroegman egter hierdie syfer in twyfel getrek toe ek hulle uitvra oor wat hulle doen om in die winter besig te bly. Volgens dié twee, sowel as ander inwoners, skat hulle dat slegs sowat 600 mense in Skagway die ysige temperatuur van tot -18° C en dik sneeu trotseer.

In die wintermaande kyk hulle die meeste van die tyd televisie, of speel speletjies as hulle dit wel waag om vriende te besoek, het die twee jongmense vertel. Soms maak een kroeg oop waar hulle af en toe gaan uithang.

Dis nie ongewoon om ‘n beer in jou agterplaas te sien ronddwaal as jy in Alaska woon nie

Dis nog erger om in Utqiaġvik te woon, lees ek na ons terugkoms. In Utqiaġvik, die mees noordelike dorp in Alaska, kom die son vir omtrent twee maande, vanaf November tot Januarie, nooit op nie. Dus is die hele dorp gedurende hierdie poolnagtydperk in permanente donkerheid gehul.

Boonop is Utqiaġvik ‘n “klam” dorp. Dit beteken dat drank volgens wet nie in die dorp verkoop mag word nie. Jy mag egter jou eie drankies, binne perke, saambring en geniet.

Alaska is oor die algemeen dúúr, juis omdat omtrent alle produkte ingevlieg of per veerboot ingebring moet word. Utqiaġvik is nóg duurder wat baie inwoners noop om op verskillende maniere self dit wat hul nodig het, in te voer, eerder as om opgeblase pryse by die drie plaaslike kruidenierswarewinkels te betaal.

In dorpe soos Utqiaġvik en Haines ken almal vir almal, maar met die ergste winterkoue kuier selfs bure min oor en weer.

Winternaweke is basketbalwedstryde by die hoërskool in Haines ‘n gewilde bymekaarkomplek. Sondae is die kerk voller as dit bibberkoud is.

Om jou pos by die poskantoor te gaan haal – daar bestaan nie iets soos posaflewering nie – word beskou as ‘n geleentheid om op te vang met wie jy ook al daar raakloop.

Baie inwoners in Alaska het nie spesifieke beroepe nie; hulle doen wat hulle kan om hul inkomste in die somermaande aan te vul

Visvang is ‘n gewilde tydverdryf in Seward, maar in die winter is dit nie so maklik nie

Vriendelike vissermanne waai vir die veerboot wat verbyvaar; as jy in die koue water val en nie gou genoeg daaruit kom nie, kan jy met jou lewe daarvan afkom

Seward is heelwat groter as Skagway wat beteken dat hier meer besighede tydens die koue winter oopbly

Niemand kon vir ons vertel of hierdie liefdeshut ook in die winter gebruik word nie!

‘n Vrouebusbestuurder in Seward (as jy nie vlieg nie, neem dit 43 uur 45 min per bus en veerboot na Juneau) het aan my beaam wat Heather Lende geskryf het: “In baie dorpe in Alaska het die inwoners nie beroepe nie. Hulle werk so hard en soveel ure as moontlik tydens die somer wanneer die toeriste hierheen stroom. In die winter rus hulle en spandeer kosbare tyd binnenshuis saam met hulle gesinne.”

Dit klink na ‘n lewenstyl wat kan werk!

Bykomende bronne: Wikipedia, Google Maps, ‘If You Lived Here, I’d Know Your Name – News from Small-Town Alaska’ deur Heather Lende en ‘Alaska – A Photographic Journey’ deur Stevens Dana Bunker.